Trung tâm Thông tin - Thư viện, ĐHQGHN (Trung tâm) được thành lập ngày 14/02/1997 theo Quyết định số 66/TCCB ngày 14/02/1997 của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) trên cơ sở hợp nhất 3 thư viện: Đại học Tổng hợp Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội và Đại học Sư phạm Ngoại ngữ.
Mục đích sát nhập 3 thư viện trên và thành lập VNU-LIC nhằm tinh gọn bộ máy tổ chức thư viện, thống nhất 1 đầu mối quản trị từ ĐHQGHN chỉ đạo và quản lý trực tiếp VNU-LIC với hiệu lực cao, hiệu suất cao, tối ưu hóa nguồn học liệu để tất cả các đơn vị đào tạo dùng chung kho học liệu VNU-LIC, tránh cát cứ và phân tán nguồn lực học liệu và tài chính, thống nhất và đồng bộ 1 nền tảng công nghệ, sử dụng và trao đổi học liệu liên thông và nhanh gọn, tiết kiệm và tránh lãng phí nguồn lực, đồng bộ và liên thông trong quản lý dữ liệu người học/ sinh viên/giảng viên...
Kết quả, sau nhiều nỗ lực VNU-LIC đã chuyển đổi thành công từ mô hình thư viện truyền thống sang mô hình thư viện số hiện đại (1997-2020) chỉ tập trung quản lý và phục vụ học liệu để chuyển đổi sang mô hình Trung tâm tri thức số (2020-2030) quản lý không chỉ học liệu mà còn bao gồm dữ liệu số - thông tin số - tri thức số với nhiều dịch vụ quản trị tri thức số tiên tiến...phục vụ đa dạng cho nhu cầu học tập, nghiên cứu, giảng dạy, quản lý và quản trị đại học, quảng bá và truyền thông và thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu - đào tạo của ĐHQGHN.
Đặc biệt, với chặng đường gần 30 năm phát triển, VNU-LIC đã đạt được những thành tựu đáng tự hào như:
1. Thư viện số nội sinh TOP 1 Việt Nam và TOP50 toàn cầu
2. Nguồn tài nguyên thông tin khổng lồ phục vụ 60.000 người dùng tin của ĐHQGHN
3. Đi đầu trong chuyển đổi số, tiên phong trong thư viện số kết nối dùng chung
4. Là thư viện đầu tiên của VN chuyển đổi mô từ mô hình thư viện số sang mô hình trung tâm tri thức số
5. Trung tâm tổ chức các sự kiện chính trị, văn hóa
6. Trung tâm thống kê khoa học công nghệ và phục vụ kiểm định trong và ngoài nước
Sự phát triển từ mô hình thư viện số tới mô hình trung tâm tri thức số của VNU-LIC:
Sự phát triển từ mô hình thư viện số đến trung tâm tri thức số là một quá trình chuyển đổi dựa trên nhu cầu ngày càng phức tạp của xã hội tri thức và sự tiến bộ của công nghệ. Dưới đây là phân tích chi tiết về sự phát triển này:
1. Giai đoạn đầu: Thư viện số
Mục tiêu chính: Số hóa tài liệu vật lý (sách, báo, luận văn, hình ảnh) để lưu trữ và cung cấp quyền truy cập qua Internet.
Chức năng:
+ Lưu trữ tài liệu số hóa.
+ Cho phép người dùng tìm kiếm, truy cập và tải xuống tài liệu.
+ Công nghệ sử dụng:
+ Cơ sở dữ liệu.
+ Hệ thống quản lý thư viện (Library Management Systems).
+ Các công cụ tìm kiếm cơ bản.
Hạn chế:
+ Thiếu các công cụ hỗ trợ hợp tác hoặc tạo tri thức mới.
+ Vai trò thụ động, chỉ cung cấp tài liệu cho người dùng.
2. Giai đoạn chuyển đổi: Hướng tới trung tâm tri thức số
Nguyên nhân chuyển đổi:
+ Nhu cầu của người dùng: Không chỉ tìm kiếm tài liệu mà còn cần chia sẻ, thảo luận, và tạo ra kiến thức mới.
+ Sự gia tăng dữ liệu: Sự phát triển của Internet và công nghệ đã dẫn đến khối lượng dữ liệu lớn, yêu cầu các công cụ phân tích và quản lý tốt hơn.
+ Công nghệ mới: Trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing), và IoT (Internet of Things) đã mở rộng khả năng của thư viện.
Các thay đổi trong mô hình:
+ Mở rộng chức năng:
+ Cung cấp nền tảng hợp tác.
+ Tích hợp công cụ phân tích dữ liệu và tri thức.
+ Hỗ trợ học tập trực tuyến và đào tạo.
+ Thay đổi vai trò: Thư viện từ vai trò lưu trữ thông tin chuyển sang một môi trường tương tác, nơi tri thức được trao đổi và phát triển.
3. Giai đoạn phát triển: Trung tâm tri thức số
Mục tiêu: Xây dựng một không gian tri thức toàn diện, nơi không chỉ lưu trữ mà còn giúp tạo, phân tích và chia sẻ tri thức.
Chức năng:
+ Lưu trữ và quản lý: Dữ liệu số hóa, các nghiên cứu, thông tin tổ chức.
+ Phân tích dữ liệu: Áp dụng trí tuệ nhân tạo để khám phá tri thức mới từ dữ liệu lớn.
+ Hợp tác và sáng tạo: Cung cấp nền tảng để người dùng làm việc nhóm, thảo luận và phát triển ý tưởng.
+ Đào tạo và học tập: Tích hợp các khóa học trực tuyến, công cụ e-learning, và nền tảng quản lý học tập (LMS).
Công nghệ hỗ trợ:
+ AI và học máy.
+ Hệ thống quản lý tri thức (Knowledge Management Systems).
+ Nền tảng đám mây.
+ Blockchain để bảo mật dữ liệu và giao dịch thông tin.
Ưu điểm:
+Vai trò chủ động trong quản lý tri thức.
+ Tăng khả năng tương tác giữa các cá nhân và tổ chức.
Tác động của sự phát triển
+ Nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu:
Người dùng không chỉ tiếp cận thông tin mà còn sử dụng các công cụ phân tích và hợp tác để phát triển ý tưởng và tri thức mới.
+ Hỗ trợ đổi mới sáng tạo:
Trung tâm tri thức số tạo ra môi trường thuận lợi để các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân phát triển ý tưởng đột phá.
+ Xây dựng cộng đồng tri thức:
Kết nối các cá nhân và tổ chức thông qua các nền tảng chia sẻ và hợp tác.
Mô hình thư viện số là nền tảng ban đầu, cung cấp các chức năng cơ bản về lưu trữ và truy xuất tài liệu. Trung tâm tri thức số, với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại, là bước phát triển tiếp theo, mang lại một môi trường toàn diện hơn, nơi thông tin không chỉ được lưu trữ mà còn được phân tích, chia sẻ và chuyển hóa thành tri thức
Mô hình trung tâm tri thức số dựa trên nền tảng thư viện số VNU-LIC giai đoạn (2020-2030) chính là nền tảng quan trọng để ĐHQGHN bứt phá, tăng tốc phát triển đại học đổi mới - sáng tạo, vươn cao trong bảng xếp hạng đại học thế giới, tiên phong và phục vụ đắc lực cho nền kinh tế tri thức của Việt Nam hiện tại và tương lai.